Aç?k Bilim Podcast

İçimi kemiren, ciddi ciddi aklımı kurcalayan bir soru var.  Tam olarak bana yaşattığı duyguyu şair Cemal Safi daha iyi ifade ediyor: "İçim ürperiyor... Ya evde yoksan?" Yokluğu beni böylesine korkutan, mutluluğumu varlığına bağladığım, umudumu yitirmekten endişe ettiğim şey dünya dışı yaşam. Yani hanımlar, beyler, bu yaşadığım şey bir "evrensel yalnızlık" korkusu! Tamam... Kainatta yüz milyarlarca galaksi ve bir de onların içinde milyarlarca ve milyarlarca yıldız var. Hatta bir de onların çevresinde milyarlarca ve ... ve milyarlarca gezegen... Ancak yine de, hâlâ ve hâlâ, ne kadar büyük bir kozmik tesadüfün ürünü olduğumuzu yeterince bilmiyoruz. Dünya tarihine bakarsak, daha Dünya'da koşullar elverişli hale gelir gelmez yaşam kendini göstermiş gibi görünüyor. Kâinatın yaşamla dolup taştığını düşünmemize neden olabilecek, muazzam bir olgu bu... Ancak burada bilim insanlarının kafasını karıştıran önemli bir soru var: Madem yaşam bu kadar kolay ortaya çıkmış (hani Dünya daha soğur soğumaz olmuş ya), o hald

Paranormal serimize devam ediyoruz! Bu üçüncü program... Bu hafta konumuz spiritüalizm. Yani ruhçuluk! Haftanın haber turu: İlk hayvan atamız basit bir sünger mi? Galapagos adasında iki nesilde evrim... NVidia'nın yeni yapay zekası ürkütüyor... "Son gerçeklik çağında" tehdit altında mıyız? KOŞAN ADAM!!! Teknosa'nın "Merkür Retrosu", şu bizim reklamcılık... Ruh nedir? Ruhçuluk nedir? Muzip kardeşler. Faraday'ın zekice tasarladığı deneyler. Ruh fotoğrafçılığı... Artan makinelere rağmen azalan "garip olay" oranı. Haftaya Dome'dayız! Canlı yayına da bekleriz.    

Robotların iş dünyasına dâhil olmalarının akla gelen ilk yan etkisi iş gücünün el değiştirmesi… Bu doğru. Elbette çok daha ağır koşullarda, yorulmadan ve şikâyet etmeden çalışabilecek, insandan çok daha hızlı ve verimli bir şekilde görev yapabileceklerse, “rakip” olarak algılayabilirsiniz. Lakin robotların "iş gücü piyasasına" hakim olmasının çok daha başka etkileri de olabilir. Mesela, Nick Bostrom’un yapay zekânın olası tehlikelerini konu aldığı "Süperzekâ: Yollar, tehlikeler, stratejiler" adlı kitabında dikkat çektiği tarihi bir gerçek var… O da şu: Otomobilin icadından önce ABD’deki at nüfusu 27 milyondu. Elbette bu atlar, ulaşımda, taşımada, inşaatta, tarımda… Hemen hemen her yerde kullanılıyorlardı. Ne zaman ki motorlu araçlar piyasaya sürülüp de ucuzladı, at nüfusu dramatik bir biçimde düşmeye başladı. Bugün ABD’deki at nüfusu 3 milyon ve pek azı işe koşuluyor. Çoğunlukla hobi ve eğlence amacıyla yetiştiriliyorlar. Bostrom buradan yola çıkarak, robotların iş gücü piyasasını ele geçirmesi halinde in

Geçtiğimiz hafta başladığımız Paranormal serimize devam ediyoruz. Bu haftaki konumuz "Duyu Dışı Algılama". Telepati, geleceği görme, bakmadan bilme gibi... Önce haftanın haberleri: Bakteriler ve kanser türleri arasındaki ilişki... Sinekteki mikrop sayısı. MIT'nin geliştirdiği "ısı bataryası"... Ve sonra da ana konumuz: Tarihte "duyu dışı algılamanın kanıtı olarak sunulan" deney serileri hangileri? Bunlarda nelere rastlandı? Nasıl usulsüzlükler döndü? İyi haftalar.

19 Ekim'de, yani bundan hemen hemen 1 ay önce, Hawaii Üniversitesi'nde heyecanlı bir şey oldu. NASA tarafından finanse edilen ve görevi Dünya yakınlarındaki asteroid ve kuyrukluyıldızları izlemek olan Pan-STARRS1 teleskobu ekibi, daha önce hiç bilmedikleri bir cisim keşfettiklerini fark ettiler. O sıralarda Dünya'dan 30 milyon kilometre uzaklıkta olan cismin ne idüğü belirsizdi. Bir kuyrukluyıldız mı? Yoksa bir asteroid mi? Yoksa... Bambaşka bir şey mi? Cismin hiperbolik yörüngesine bakılırsa Güneş etrafında yörüngeye hiç girmemişti. Yörüngesi kabaca hesaplandığındaysa kaynağı Vega yıldızıymış gibi görünüyordu. Ne var ki asteroidin hızının saniyede 26,4 km olması cismin Vegalı olmasına bir engel teşkil ediyor gibi görünüyordu. Zira lk belirlemelere göre asteroid 300.000 yaşındaydı! Bu kadar "kısa" sürede Vega'dan gelmiş olamazdı! Bir süre sonra "Belki bir kuyrukluyıldızdır" diye düşünüldü çünkü eğer öyleyse, yıldızların yanından geçerken hız kazanmış olabilirdi ancak ESO ve diğer gözlemevlerinden gelen göz

Muhabbet Teorisi'nde ilk kez bir seriye başlıyoruz bu hafta... Bir kaç program boyunca Paranormal ve Parapsikoloji konularını konuşacağız. Bu ilk bölümde konuyu genel olarak ele aldık. Sıradaki bölümlerde telepati, telekinezi, levitasyon vb. alt konuları detaylı olarak işleyeceğiz. Haftanın haberleri: Güneş sistemimizdeki yabancı ziyaretçi, Ross 128 b: Yaşanabilir en yakın öte gezegen, Arkeolojide veri bilimi Paranormalin tanımı: Genel bir tanım mı? "Paranormal" destekçileri mi böyle anıyor? Paranormal neden çekici? Psişik güçler bir arayışı mı yansıtıyor? Adaletsizlik ve haksızlığa tepki mi? Tekrar edilebilirlik ve Olağanüstü İddia / Kanıt Denklemi McLab ve Randi'nin Trollemesi Animizm ve Ruh

Kaan Öztürk'ün sunduğu ve Prof. Dr. İlker Birbil'i konuk ettiği 91. bölümde yapay öğrenme, veri bilimi ve yapay zekâ kararlarının şeffaflığı ele alındı. Makine kararlarına ne kadar güvenebiliriz? Sosyal açıdan sonuçları memnun edici olur mu? Makineler karara kutu... Peki ya insan? Farklı hakimler farklı karar verebiliyor... Ya algoritmalar? Yine de insan kararları... Bu yüzyılda devreden çıkarlar mı? Yoksa bu ham bir hayal mi? Neye ihtiyacımız var? Türkiye için tren kaçıyor mu?    

Bu hafta sizlere mucitler tarihindeki elim bir olayı anlatacağım. Topsy'nin ölümünü... Topsy, mucit Thomas Edison’un Nikola Tesla’ya açtığı savaşta bir adım öne geçebilmek için infaz ettirdiği filin adıdır. Kan donduran infaz 4 Ocak 1904'te gerçekleşmiştir. Peki, ne oldu da Edison'un, bir filin elektrikle öldürülmesine yol açacak kadar gözü döndü? İki mucit arasındaki ilişki Edison’un ABD’ye yeni gelmiş Sırp mühendis Nikola Tesla’yı işe almasıyla başladı. O yıllarda Edison, mucidi olduğu akkor lambanın kullanımını yaygınlaştırmak adına kurduğu elektrik santraliyle meşguldü. Edison’un elektrik santrali bugünkülerin aksine “doğru akım (DC)” üretmekteydi. Doğru akımın taşınma problemleri nedeniyle New York sokakları adeta bir kablo cehennemine dönmüştü. Öyle ki, hemen her gün tellere dokunan bazı meraklı çocuklar ya da telleri görmeyen dikkatsiz yetişkinler elektrik akımına kapılarak hayatını kaybediyordu. Tesla, patronu Edison’a alternatif akıma (AC) dair buluşlarından bahsetmiş, bu akımı kullanmanın daha za

Doksanıncı bölümümüzden sizlere merhaba. Dome İstanbul'da canlı olarak sahnelediğimiz doksanıncı bölümümüzde kuantum zırvalarını ele aldık. Müon tomografisi ve piramitlerde keşfedilen yeni boşluk Proxima Centauri'deki kuşak Mucize nedir? Ne demektir? Neden sözdebilimciler kuantuma bu kadar sardılar? Fizikçilerin bunda suçu var mı? Belirsizlik ilkesi ve kuantumun anlaşılabilirliği. Her ayın ilk pazar gününde Dome'da buluşmaya devam ediyoruz. Sosyal medya hesabımızı takip edin. [Yalansavar] [Açık Bilim Facebook] [Açık Bilim Twitter] Açık Bilim'i desteklemek isterseniz Patreon hesabımıza bağışta bulunabilirsiniz. Youtube'dan izlemek isteyenler bu bağlantıyı takip edebilirler.

İki insanın etkileşimi demek, bir beyindeki elektrik sinyalinin söz, yazı, ses, yüz ifadesi gibi araçlarla diğerinin beynine aktarılması demektir. Şimdi dinlediğiniz bu cümleler, benim beynimde elektrik sinyalleri olarak ortaya çıktıktan sonra, dudaklarım aracılığıyla sese dönüştü ve kulaklarınızdan içeriye girdi. Tekrar elektrik sinyaline dönüştürülerek yorumlandı. Yani iletişim dediğimiz şey, bu sinyalin dolaylı olarak transferidir. Peki ya iki beyni birbirine kabloyla bağlayarak da bilgi transfer edebilir miyiz? Bu sorunun yanıtını arayan bazı araştırmacılar uzun yıllardır deneylerine devam ediyorlar. Anlatacağım deneylerden ilki "fareden-fareye". 2013 yılında Duke Üniversitesi'nde yapılan bu deneyde iki fare kullanıldı. Farelerden birine kırmızı ve yeşil ışıklar gösterildiğinde, her renk için farklı bir tuşa basarak suyu alabileceği öğretildi. Paralel bir odadaki fare için de aynı düzenek kuruldu. Tek bir farkla... Bu ikinci fare ışıkları göremiyor, eğer su istiyorsa hangi zamanda hangi tuşa basması g

Muhabbet Teorisi'nin 89. bölümünde pek çok konuda uzun uzun, güzel güzel sohbet ettik. Önce geçen haftanın haberleri turumuzu gerçekleştirdik. Sonra da devridaim makineleri iddiaları üzerine konuştuk. Güneş Sistemi'ndeki yabancı nesne. Sophia'a Suudi Arabistan vatandaşlığı Yapay zeka hata yaparsa, cezalandırılabilir mi? Kasıtlı kötülük yapabilir mi? Makaklarda performansı %40 artıran non-invazif yöntem Devridaim makineleri: Sahtekârlık mı? İşbilmezlik mi? fMRI bizlere neler kattı? Hafızamız manüpile edilebiliyor mu? Önümüzdeki hafta programımız DOME'da, canlı gösteri şeklinde olacak. 5 Kasım'da bekleriz.  

Bundan çok uzun yıllar önce Theseus'un gemisi, Girit'e çıktığı seferden muzaffer dönmüş, zaferin bir anıtı olarak Atina'ya demirlemişti. Elbette zaman kimsenin dostu değildir... Her geçen yıl bu geminin bazı parçaları çürümeye başladı. Anıt olduğu için bakımsız bırakmadılar: Bu çürüyen parçalar yenisiyle mutlaka değiştirildi. Ancak gün geldi, Theseus'un gemisinin değiştirilmedik hiçbir parçası kalmadı. Soru şu: Artık Atina'da hatıra olarak duran gemi, zaferi kazanıp da gelen o efsane gemi midir? Yoksa karşımızda tamamen farklı, yeni bir gemi mi vardır? Kimine göre gemi artık o eski gemi değildir. Mesela aynı ırmakta iki kere yıkanılmayacağını düşünen Heraklitos'a göre, gemi daha ertesi gün aynı gemi olmaktan çıkar ve artık yeni bir gemi olur... Kimine göreyse insanlar onu Theseus'un gemisi olarak gördüğü sürece, tanım değişmeyecektir. Soruyu çetrefilli hale getirmek de mümkün. Mesela Theseus'un gemisinden sökülen eski parçalarla hemen yanıbaşında yeni bir gemi inşa edilseydi... Hangisi "daha çok" Theseus'

2017 Ekonomi Nobeli'nin ilan edildiği gün yayıncılarımızdan Tevfik Uyar'ın Periscope hesabından yaptığı canlı yayını Podcast abonelerimize de ulaştıralım diye kanalımıza koyduk. Nobel Ekonomi ödülü neden Richard Thaler'e verildi? Kendisinin literatüre katkıları neler? Dürtme teorisi nedir? Nerelerde kullanılmıştır? İyi seyiler.   Youtube'dan izlemek isterseniz: https://www.youtube.com/watch?v=N1eWw4jVqwg  

NöroBlog Podcast'in 10. Bölümünde sinirbilim ve sinemayı, bir başka deyişle nörosinemayı konuştuk. Sinirbilim teknikleri sayesinde tüm insanları etkileyebilen filmler yapmak mümkün mü? Propaganda filmleri ve nöromarketing bu işin neresinde? Nörosinema nasıl gelişti? Kuleshov etkisi nedir? Gelecekte nörosinema nereye doğru gider, etik ihlaller nerede başlar? Karşınızda tüm bunları konuştuğumuz NöroBlog Podcast bölümümüz. İyi izlemeler, iyi dinlemeler...    

Sentetik ama faydalı program Muhabbet Teorisi'nde bu hafta dolu dolu geçti... Köpekler insan duygularını gerçekten anlıyor mu? Duyguların türler arası aktarımı. Tarım sanılandan on binlerce yıl önce başlamış olabilir mi? Muhafazakârlıktan liberalizme... Açık Bilim hareketi ve bilim yayıncılarının haksız kazançları "Pek faideli" otların ortaya çıkan zararları... David Cox'un "Bilincin Bilimi" konferansı davetine yanıtı.  

Her geçen gün daha gerçekçi olan bilgisayar oyunlarına bakınca, insan merak ediyor: Acaba bir gün oyunlarda tüm bilincimizle sanal bir karakter olarak yer alabilir miyiz... Peki... Ya zaten böyle bir oyunun içindeysek? Çağımızın önemli girişimcilerinden Elon Musk'ın simülasyonda yaşıyor olabileceğimizi söylemesiyle milyonların gündemine oturan bu şüphe yeni değil. Bugünlerde popüler olan "dijital simülasyon" fikri... Oysa tarihte, başka akıllı canlıların tiyatrosunda yaşadığımızı öne sürmüş olan pek çok hipotez var. Mesela dinler. Aslına bakarsanız cennet cehennem fikrine dayanan bütün dinler, insanların geçici bir simülasyonda olduklarını varsayar. Bu dinlere göre esas sonsuz yaşam, bu fani simülasyonu terk ettikten sonra başlayacak. Başka bir deyişle: Bu dinlerin mensuplarına göre Tanrı'nın simülasyonundayız. Bir de hayvanat bahçesi hipotezi var. Uzayı keşfimizin hızlandığı 20. yüzyıl başlarında öne sürülen bu hipoteze göre; Dünyamız başka bir gelişmiş medeniyetin laboratuvarı olabilir... Peki günümüz

Gezegen öncesi diskte oluştuğu ilk dakikalardan bu yana halkaları olan Podcast yayını Muhabbet Teorisi'nde bu hafta önce yakınlarda gerçekleşen bilimsel gelişmelere değindik. Sonrasında da programımızın konusu olarak "Bağdat Pili" mevzuunu ele aldık. Muhabbet Teorisi'nde bundan sonra tüm programı tek bir konuya ayırmamayı, öncesinde 15-20 dakika kadar çıkan haftanın haberlerini ele almak istiyoruz. Bu program da yeni formata geçiş basamağı niteliği taşıyor. Bu arada artık Patreon'dayız ve kısa sürede ilk hedefimize ulaştık. 1 Kasım'dan sonra sizlere yeni sunucumuzdan sesleneceğiz. İyi haftalar!  

Dün tarihlerden 13 Ekim 2017 idi ve günlerden de cumaydı... Türkiye için değil ama, batı ülkelerindeki bazı kesimler için bunun bir önemi var. Bu ülkelerde ayın 13'ünün cumaya denk gelmesi "uğursuzluk" sebebi olarak sayılır. 13. cuma olarak adlandırılan bu günlerde bazı insanların "talihsizlik" korkusu o kadar yoğundur ki, literatüre yunanca adıyla paraskevidekatriaphobia, yani 13. cuma korkusu olarak geçmiştir. Aslında bu korkunun esas bileşeni 13 sayısıdır. Yani 13 korkusu (ki o da triskaidekaphobia olarak anılır). Tahminlere göre on üç sayısını uğursuz saymanın kökeni hristiyanlığa dayanır ve sebebi İsa'nın son akşam yemeğinde kendisine 12 kişinin eşlik etmesidir. Ortaçağ'da ortaya çıktığı düşünülen bu korkunun "on üç kişi bir araya gelirse başlarına bir şey gelir" gibi batıl bir inançla başladığı düşünülüyor. Cuma gününün uğursuz olarak addedilmesinin nedeniyse, İsa'nın bir cuma günü çarmıha gerilmesidir. Ancak bu iki farklı uğursuzluğu kombine edip 13. cumadan korkmanın örneklerine 19. yüzyıla dek r

NöroBlog Podcast'in 2. sezonu çok eğlenceli bir bölümle başlıyor! Önceki bölümlerin aksine bu kez insanları ya da robotları değil böcekleri konuşuyoruz. Konuğumuz doktora çalışmalarını Singapur'da sürdüren Bilgenur Baloğlu. Böcekler bizim için neden önemli? Pek de gelişmiş bir sınır sistemine sahip olmadığını düşündüğümüz canlılar nasıl böyle karmaşık toplumsal yapılar kurabiliyor? Böcek-burgerin tadı nasıl, yenir mi? Peki tüm bunların sinirbilimle ilgisi ne? Bu soruların yanıtları podcastimizin içinde. Keyifli dinlemeler...

DOME sponsorluğunda gerçekleşen canlı sahne yayınımızda bu hafta, Nobel Fizik ve Nobel Kimya Ödülleri'nin kimlere, neden verildiğini konuştuk. Kimya ödülünü anlatması için Evren Akal'ı konuk ettik ve Eşofmanlı Kaan Hocamız'ın anlatımı konuya ayrı bir renk kattı :) Nobel Fizik Ödülü ve Kütleçekim Dalgaları Çalışma yeni mi? Geçmişi var mı? Nerelere kadar uzanıyor? Nobel Kimya Ödülü hangi görüntüleme yöntemine verildi? Bu görüntüleme tekniğinin ne faydası var? Nelere yarayacak. İyi seyirler.