Argos: Srebrenica

Argos vergelijkt de missie van Dutchbat met de missie van Nordbat, het Zweeds-Deense VN-bataljon dat in dezelfde periode als Dutchbat naar een andere moslim safe area werd gestuurd, namelijk Tuzla waar de omstandigheden ook heel moeilijk waren. De Scandinaviërs namen in tegenstelling tot Dutchbat wel zware wapens mee en trokken ook verder een eigen lijn, tegen de gangbare VN-opvattingen in. De vergelijking zet kritische kanttekeningen bij sommige conclusies van het NIOD-rapport. En: levert een omstreden bevel op van de Nederlandse generaal Van Baal.

Informatie over een naderende aanval op Srebrenica werd dermate serieus genomen dat men een voorstel ontwikkelde om de lichtbewapende Nederlandse militairen van Dutchbat te vervangen door het rond Tuzla gelegerde Scandinavische VN-bataljon Nordbat, dat de beschikking had over een Deens tanksquadron. Generaraal buiten dienst Eisele, in 1995 Assistant Secretary General, heeft persoonlijk over dit voorstel overleg gepleegd met de VN-ambassadeurs van Engeland en Frankrijk. Het voorstel is in een vroeg stadium gesneuveld bij gebrek aan steun onder de vijf permanente leden van de Veiligheidsraad.

Over minder dan een maand, op 10 april, verschijnt het langverwachte onderzoek van het NIOD naar de val van Srebrenica in juli 1995. Bijna zeven jaar nadat de enclave Srebrenica werd veroverd door Bosnisch-Servische troepen. Dutchbat moest de moslimbevolking beschermen, maar kon niet voorkomen dat duizenden mannelijke inwoners van Srebrenica hoogstwaarschijnlijk zijn vermoord. In Argos opnieuw de vraag: waarom realiseerde ‘Den Haag’ zich niet dat Dutchbat niet hoefde te rekenen op luchtsteun?

Morgen, 11 juli, is het zes jaar geleden dat Bosnisch-Servische troepen onder leiding van generaal Mladic de moslim-enclave Srebrenica innamen. Het door de Verenigde Naties tot ‘veilig gebied’ uitgeroepen Srebrenica in Oost-Bosnië, waar de Nederlandse VN-troepen van Dutchbat de moslimbevolking in 1995 bescherming moesten bieden. De trieste afloop is bekend: nadat de enclave onder de voet werd gelopen, verdwenen duizenden mannelijke inwoners. Hoogstwaarschijnlijk zijn ze vermoord. De grootste massamoord in Europa sinds de Tweede Wereldoorlog wordt het wel genoemd. Het boek Srebrenica is zes jaar na dato nog steeds niet gesloten. Daarvoor zijn te veel vragen nog steeds niet opgehelderd. Niet alleen in Bosnië, ook in Nederland is Srebrenica uitgegroeid tot een nationaal trauma. Waarom kreeg Dutchbat op het beslissende moment geen luchtsteun? Dat is één van die vragen, die de gemoederen al zes jaar lang bezig houdt. Luistert u naar een bijdrage van de Argos-redactie.

Reportage over falende inlichtingendiensten en verkeerde inschattingen bij de bescherming van de Bosnische moslimenclave Srebrenica door Dutchbat. Dutchbat moest de moslimbevolking beschermen, maar kon niet voorkomen dat op 11 juli 1995 de enclave viel en duizenden mannelijke inwoners van Srebrenica werden vermoord. Waarom werd tot op het laatste moment de Servische aanval op Srebrenica onderschat? Vanwaar de inschatting bij de VN, maar zeker ook in Den Haag, dat de Serviërs slechts een deel van de enclave wilden veroveren? Over welke informatie beschikte de militaire inlichtingendienst? En waarom realiseerden de verantwoordelijke politici zich niet dat Dutchbat niet op luchtsteun hoefde te rekenen?

Reportage over de deelname van Nederlandse militairen aan de VN-vredesmissie UNMEE in het grensgebied tussen Ethiopië en Eritrea. Aan de orde komt: het gebrek aan parlementaire consensus voor de uitzending; de parallellen tussen de huidige UNMEE-uitzending en de uitzending van Dutchbat naar de Bosnische moslimenclave Srebrenica in 1995; de toespraak van opperbevelhebber Janvier voor de VN-veiligheidsraad in mei 1995, waaruit Nederland had kunnen opmaken dat luchtsteun voor de verdediging van Srebrenica zou uitblijven; de vraag waarom Nederland destijds de toespraak van Janvier heeft genegeerd.

Reportage over het onderzoek van de Commissie-Bakker naar de politieke besluitvorming over de deelname van Nederlandse militairen aan vredesoperaties, waarbij de meeste aandacht uitging naar de rol van Dutchbat bij de val van de Bosnische moslimenclave Srebrenica in 1995. Bevat een vraaggesprek (telefonisch) met Jan Willem Honig, universitair docent aan het department of war studies aan Kings College in Londen. Aan de orde komen: het onderzoek van de Commissie-Bakker; het hiaat in het onderzoek over de vraag waarom luchtsteun uitbleef toen Servische troepen Srebrenica binnenvielen; de toespraak van opperbevelhebber Janvier voor de VN-veiligheidsraad in mei 1995, waarin hij wees op de kwetsbaarheid van VN-troepen in de moslimenclaves en waaruit Nederland had kunnen opmaken dat luchtsteun zou uitblijven. Afgewisseld met TV- en HA-fragmenten en citaten uit historische bronnen. Aansluitend een vraaggesprek met Commissie-voorzitter Bert Bakker over het onderzoek en de vraag waarom de commissie de zaak rond de toes

Reportage over de nasleep van de interventie van Dutchbat in de Bosnische moslimenclave Srebrenica. Vier jaar nadat de Bosnische moslimenclave in Servische handen viel zijn er nog steeds veel vermisten. Het programma bevat vraaggesprekken hierover met: - Hasan Nuhanović, Bosniër en voormalig tolk van Dutchbat in Srebrenica (met vertaling door een tolk); - Miriam Struyk, medewerker van het Helsinki Citizens Assembly, werkzaam in Bosnië (telefonisch); - Marja Eestermans, persvoorlichter van het Rode Kruis (telefonisch). Het programma is geïllustreerd met fragmenten, fragmenten uit het programma 'NOVA' en een fragment uit een onbekend VPRO-televisieprogramma uit januari 1997, waarin Nuhanovic een kort gesprek heeft met voormalig minister van Defensie Voorhoeve, dat al gauw wordt afgebroken. Verder bevat het programma voorgelezen fragmenten uit een rapport van de Militaire Inlichtingendienst (MID).

Argos onderzoekt de processen verbaal die zijn opgemaakt in verband met het mislukken van het fotorolletje dat luitenant Rutten nam van door Serviërs vermoorde moslims en van Dutchbatters die de Serviërs hielpen met het afvoeren van moslims. De conclusie van het onderzoeksrapport van commissaris Van Kemenade naar het mislukken van de fotorolletjes in 1995 luidt dat er geen opzet in het spel was, maar het programma laat zien dat de verklaringen in de processen-verbaal, opgemaakt door het 'KODAK-team', tegenstrijdig zijn. Verder wordt het ontwikkelingsproces van het fotorolletje exact nagedaan op basis van de verklaring van de fotolaborant die het rolletje liet mislukken. Hieruit blijkt dat het rolletje op de beschreven manier niet zou mislukken. Daarnaast bevat het programma telefonische vraaggesprekken met de volgende personen: - commissaris van de Koningin Van Kemenade, die het onderzoek naar het mislukken van het fotorolletje leidde; - journalist Jerôme van Inen over tegenstrijdigheden in de verklaringen

Aanleiding voor deze uitzending is de presentatie van het rapport over de handelswijze van het Ministerie van Defensie tijdens en na de val van de enclave door commissaris van de Koningin Van Kemenade op maandag 28-9-1998. In het rapport werd geconcludeerd dat de communicatie bij Defensie weliswaar gebrekkig was, maar dat er geen sprake is van een doofpotaffaire. Deze uitzending bestaat uit fragmenten uit de eerdere uitzendingen van 'Argos' over dit onderwerp, aangevuld met fragmenten uit het Tv-programma 'Nova' en een telefonisch vraaggesprek met commissaris van de Koningin Van Kemenade. Ook wordt er door de programmamakers voorgelezen uit het 'proces-verbaal inzake vernietiging van een fotorolletje' dat is opgemaakt naar aanleiding van het mislukken van het fotorolletje bij de MID [een fotorolletje met belastende foto's werd verkeerd ontwikkeld], uit een verklaring van een adjudant van die MID over het filmrolletje en uit verklaringen van fotolaboranten van de MID.

Reportage over (de nasleep van) de val van de Bosnische moslimenclave Srebrenica tijdens de burgeroorlog in voormalig Joegoslavië en de rol van het VN-bataljon Dutchbat daarbij. Het programma bestaat voor een groot deel uit een herhaling van de uitzending van 'Argos' van 10 juli 1998 en bevat verder een reconstructie van de reacties die naar aanleiding daarvan loskwamen aan de hand van TV-fragmenten en samenvattingen van gesprekken. Verder een vraaggesprek met ex-Dutchbat-militair Van Klinken over de hulp die hij en kolonel Kremer boden aan de gewonde vluchtelingen bij de compound van Dutchbat in Potocari (waarbij een dienstbevel werd genegeerd) en de beschuldiging dat Dutchbat-militairen medeplichtig zijn aan oorlogsmisdaden doordat zij de Serviërs hielpen bij het afvoeren van moslimmannen uit de moslimenclave.